Vaak worden hartklachten bij vrouwen verward met stress- of overgangsklachten. Volgens vrouwenhartcardiologe Janneke Wittekoek is het de hoogste tijd om ons hart eens wat serieuzer te nemen. Volgens Janneke hebben vrouwen twee keer zo veel kans om binnen een jaar na een hartinfarct te sterven als mannen. Dat komt onder andere doordat hun klachten veel later worden herkend, waardoor ze vaak later in het ziekenhuis terechtkomen.
HOE KAN HET DAT KLACHTEN VAN VROUWEN ZO VAAK OVER HET HOOFD WORDEN GEZIEN?
“Dat komt doordat hartklachten zich bij vrouwen anders uiten dan bij mannen. Wat zie je voor je als je aan een hartinfarct denkt? Een man die naar zijn borst grijpt. Zo ziet het er bij mannen inderdaad vaak uit. Bij vrouwen niet. 37 procent van de vrouwen met hartklachten heeft geen pijn op de borst, maar pijn in de kaken, de rug of tussen de schouderbladen. Veel artsen weten dat niet. Zij wijten de ‘vage’ klachten aan stress of de overgang.”
HOE KAN DIT?
“Hartklachten worden veroorzaakt door een vernauwde ader: het hart krijgt niet genoeg zuurstofrijk bloed. Dat ‘dichtslibben’ van de aders wordt aderverkalking genoemd. Het proces van aderverkalking verloopt bij vrouwen anders dan bij mannen. Bij mannen zorgt verkalking voor een vernauwing in een grotere tak van de kransslagaders. Bij vrouwen verkalken voornamelijk de kleine bloedvaatjes. Die zijn tijdens de hartkatheterisatie vaak niet te zien. Vrouwen worden dan weggestuurd met: ‘Gefeliciteerd mevrouw, het is níet uw hart’.”
MAAR HUN KLACHTEN ZIJN DAN TOCH NIET VERHOLPEN?
“Nee. En dat is een kwalijke zaak, want de klachten waarmee vrouwen bij de dokter komen – kleine vaatspasmes die voor pijn en ongemak zorgen – zijn een symptoom van een beginnende aderverkalking. Ze lopen een vijf keer grotere kans op dichtgeslibte aderen. Bij de één duurt het drie jaar, bij de ander tien. Het allerergst is nog wel dat ze zelf ook gaan geloven dat het niets met hun hart te maken heeft. Zelfs niet wanneer ze na verloop van tijd een eerste hartinfarct krijgen. Met een andere leefstijl kunnen vrouwen het verkalkingsproces vaak een halt toeroepen. Maar dan moeten hun klachten wel worden herkend als een vroeg signaal van verkalking.”
HET EXTRA RISICO VAN DE OVERGANG
Veel vrouwen die bij de huisarts terechtkomen met klachten, krijgen te horen: ‘komt door de overgang’. Veel symptomen líjken ook verdacht veel op overgangsklachten: zweten, een opgejaagd gevoel, vermoeidheid… Om het nog ingewikkelder te maken: in wezen wórden die klachten ook veroorzaakt door de overgang. Janneke Wittekoek: “Onze kransslagaders worden door oestrogenen beschermd tegen vaatschade. Ze houden ze gezond en soepel. Oestrogenen hebben ook een gunstig effect op de vetstofwisseling en dragen dus bij aan een goede cholesterolverhouding in het bloed. Nog een voordeel van oestrogenen: ze hebben een natuurlijk vaatverwijdend effect, wat een positieve invloed heeft op de bloeddruk. Zodra we in de overgang komen, neemt de oestrogeenproductie af. Dat maakt de vaten kwetsbaar en het brengt de cholesterolverhouding uit balans. Tijdens de overgang stijgt het ‘foute’ LDL-cholesterol met veertien procent. Ook de bloeddruk stijgt, wat je nog gevoeliger maakt voor aderverkalking. Al met al kan het in tijdens de overgang snel gaan.”
VROUWELIJKE VALKUIL
Vrouwen met hartklachten komen vaak later in het ziekenhuis terecht dan mannen. Dat komt deels doordat huisartsen de signalen niet herkennen en vrouwelijke patiënten dus pas later doorverwijzen naar de cardioloog. Maar volgens Janneke Wittekoek hebben we het deels ook aan onszelf te wijten. “Wij vrouwen zijn meester in het bagatelliseren van onze klachten. Bij pijn in de rug of schouders, een opgejaagd gevoel of kortademigheid, bedenken we eerst zelf allerlei redenen waarom we niet naar de dokter hoeven. We zijn druk, we hebben stress, we hebben slecht geslapen… Veel vrouwen luisteren niet goed naar hun lichaam. We willen bovendien niet ‘lastig’ zijn en niet zeuren. Maar dames, neem alsjeblieft je lichaam serieus. Niet elk pijntje duidt op een verwaarloosd hartinfarct, maar als je om onduidelijke redenen vaak vermoeid bent en daarbij ook andere ‘vage’ klachten hebt, trek dan aan de bel. Hoe sneller je erbij bent, hoe groter de kans dat de schade nog enigszins valt te herstellen.
Vrouwen die met pijn of kramp op de borst bij de huisarts komen, krijgen vaak de vraag: ‘Heeft u dat bij inspanning?’; voor de dokter een signaal dat de klachten met het hart te maken hebben. Maar in tegenstelling tot mannen, voelen vrouwen juist geen pijn tijdens inspanning. De kleine bloedvaatjes staan dan namelijk wagenwijd open. Pas wanneer je in rust op de bank zit of in bed ligt, voel je verkrampingen. Die worden veroorzaakt doordat de vaatjes weer terug moeten naar een normale diameter.”
RISICOFACTOREN
Had je een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap? Houd die dan nog beter in de gaten. Het is een risicofactor voor hartkwalen. Huiver niet voor preventieve behandeling vanaf je dertigste of veertigste. Vaak ontkom je niet aan een klein beetje medicatie. Maar dat verlaagt het risico op hart- en herseninfarcten aanzienlijk.
“Eigenlijk is het gek,” zegt Janneke Wittekoek. “Elke dag sterven er 59 vrouwen aan hart- en vaatziekten, negen aan borstkanker en één in het verkeer. Om borstkanker op te sporen, hebben we al een tijdje een heel goede screening met het bevolkingsonderzoek. Om het verkeer veiliger te maken, plaatsen we stoplichten en rotondes. Voor hartaandoeningen hebben we niks. Ik denk dat een jaarlijkse screening veel leed zou kunnen voorkomen.”
GEEN MEDISCH ONDERZOEK
Met al die hormonen is het vrouwenlichaam veel minder praktisch voor medische studies: het is lastig om rekening te houden met zwangerschappen, menstruatie en de overgang. De meeste studies naar hart- en vaatziekten en cholesterolwaarden zijn dan ook bij mannen gedaan. Zelfs proefdieren zijn vaak van het mannelijk geslacht. Janneke Wittekoek: “Je kunt je dus afvragen of de protocollen die op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn opgesteld, wel van toepassing zijn op vrouwen. In de richtlijnen voor huisartsen staat niets over de symptomen die vrouwen tijdens een hartinfarct óf in de periode ernaartoe kunnen ervaren. Er zou meer aandacht moeten komen voor de verschillen tussen mannen en vrouwen. Bij een vrouw moet je goed luisteren naar haar verhaal. Hoe zijn haar zwangerschappen verlopen? Heeft ze (zwangerschaps)diabetes gehad of een hoge bloeddruk? Heeft ze reumatische klachten?* Kwam ze vroeg in de overgang? Had ze veel overgangsklachten? Leidt ze een stressvol bestaan? Die risicofactoren staan in geen enkel protocol.”
*REUMA HANGT SAMEN MET CHRONISCHE ONTSTEKING EN IS DAARMEE EEN RISICOFACTOR VOOR HART- EN VAATZIEKTEN
DUBIEUZE INHAALSLAG
Dat zo veel meer vrouwen hartklachten krijgen dan vroeger, komt onder andere doordat vrouwen zich de laatste decennia steeds meer als mannen zijn gaan gedragen. We roken, we hebben veel stress, eten ongezond en we bewegen minder doordat ook wíj onze rijbewijzen zijn gaan halen en auto voor de fiets hebben verruild. Bovendien is de impact van deze risicofactoren groter voor vrouwen. Roken is bijvoorbeeld twee keer zo schadelijk voor vrouwen als voor mannen.
TOP 5 KLACHTEN BIJ VROUWEN
- nek- en schouderklachten;
- kaakpijn;
- pijn boven in de buik;
- extreme vermoeidheid;
- zweetaanvallen.
MISSCHIEN PROBEERT JE HART JE IETS TE VERTELLEN…
Ga naar de huisarts als je last hebt van onderstaande klachten:
- misselijkheid;
- benauwdheid;
- vermoeidheid;
- slecht slapen;
- een opgejaagd gevoel;
- buiten adem zijn na traplopen;
- pijn tussen de schouderbladen, onderrug en/of kaken;
- gevoel alsof je bh te strak zit;
- angstgevoelens;
- hardnekkig grieperig gevoel.
EXTRA RISICO
- hartkwalen in de familie;
- diabetes of zwangerschapsdiabetes;
- hoge bloeddruk en hoge bloeddruk tijdens zwangerschap;
- roken;
- de overgang.
Tekst | Dorien Dijkhuis
Dit is deel van een artikel dat verscheen in Margriet 15. Je kunt het nummer ook online (na)bestellen.
Geef een reactie