U heeft misschien al een tijd last van pijn op de borst en/of andere klachten, zoals kortademigheid of extreme vermoeidheid. Misschien is er een hartkatheterisatie gedaan, maar werd er geen vernauwing gevonden. En misschien heeft uw huisarts of cardioloog u verteld dat u mogelijk een probleem in de kleine vaatjes van het hart heeft. Of misschien heeft u er zelf iets over gelezen. In dit artikel willen we meer uitleg geven over pijn op de borst die niet wordt veroorzaakt door een vernauwing, maar door het niet goed functioneren van de bloedvaten van het hart. Deze ziekte werd eerder coronaire microvasculaire dysfunctie (CMD) genoemd. Nu gebruiken we liever de term coronaire vaatdysfunctie. Hieronder zullen we uitleggen waarom.
Wat is coronaire vaatdysfunctie?
Hiervoor gaan we eerst een andere term noemen: INOCA. Dat is een verzamelnaam voor patiënten die klachten van pijn op de borst hebben, maar bij wie er géén vernauwing in de kransslagaders gevonden wordt. INOCA staat voor ischemia with no obstructive coronary artery[1]. INOCA komt relatief vaak bij vrouwen voor, maar kan ook voorkomen bij mannen.
Onder INOCA vallen verschillende aandoeningen waarbij de patiënt dus wél klachten heeft, maar er géén vernauwing gevonden wordt. Bij het merendeel van de mensen met INOCA worden de hartklachten veroorzaakt doordat de vaten die het hart van bloed voorzien niet op de juiste manier functioneren. Dit noemen we coronaire vaatdysfunctie[2].
Coronaire vaatdysfunctie is een verzamelnaam. Hieronder vallen spasme (verkramping) van de grote kransslagaderen, spasme van de kleine vaten, onvoldoende vaatverwijding van de kleine vaten en/of verhoogde weerstand van de kleine vaten. Soms lopen deze verschillende mechanismen door elkaar heen in één patiënt. Het is belangrijk om deze verschillende mechanismen te herkennen, omdat het de keuze van de medicatie voor klachten van pijn op de borst bepaalt.
Verschillende termen in omloop
Voor coronaire vaatdysfunctie zijn verschillende termen in omloop. Dit heeft te maken met voortschrijdend inzicht. Op dit moment wordt de naam coronaire microvasculaire dysfunctie[3] nog vaak gebruikt, afgekort tot CMD [4]. Echter, in specialistische tests wordt steeds meer gezien dat vaatspasmen ook in de grote vaten optreden. Deze vallen dan niet onder microvasculaire dysfunctie. Om die reden wordt nu de term coronaire vaatdysfunctie gebruikt.
Test voor coronaire vaatdysfunctie
Om uit te zoeken welk mechanisme verantwoordelijk is voor de klachten kan er een coronaire functietest (CFT) gedaan worden. Dit is een invasieve test [5]. Een andere mogelijkheid is er helaas (nog) niet, want spasmen zijn niet op een andere manier te onderzoeken.
De CFT bestaat uit een hartkatheterisatie en het verrichten van metingen. Deze metingen geven inzicht in het functioneren van de bloedvaten rondom het hart [6].
Tijdens een hartkatheterisatie wordt de verkramping van de kransslagaderen opgewekt door het toedienen van de stof acetylcholine. Met de stof adenosine wordt gekeken naar hoe goed de vaten verwijden, en of de weerstand in de kleine vaten verhoogd is. Deze test wordt sinds kort in steeds meer ziekenhuizen in Nederland gedaan, van Groningen tot aan Maastricht. (Zie ook het interview met prof. dr. Jan Piek, die deze test in Nederland ontwikkeld heeft.)
Omdat de CFT een specialistische, invasieve test is, die relatief veilig is, maar niet zonder risico, wordt deze alleen uitgevoerd als men zekerheid wil hebben over de diagnose. Bij verdenking op coronaire vaatdysfunctie kan eerst gestart worden met medicijnen. Als de klachten met medicijnen flink verminderen, kan deze test soms achterwege blijven.
Behandeling van coronaire vaatdysfunctie
Op dit moment is er helaas nog niet altijd een optimale behandeling voor coronaire vaatdysfunctie. Patiënten worden vaak behandeld met een combinatie van medicijnen en leefstijladviezen. Voor wat medicatie betreft, is het vaak zoeken naar een optimale cocktail van medicijnen in de juiste dosering. Alleen al om deze reden is het aan te raden om een cardioloog te zoeken die veel ervaring heeft met specifieke vrouwenhartziekten. En binnen onze VrouwenHart-lotgenotengroep is ook veel ervaringsdeskundigheid met verschillende soorten medicijnen aanwezig.
Leefstijladviezen voor patiënten met coronaire vaatdysfunctie zijn vooral: stoppen met roken, afvallen (indien nodig), lichaamsbeweging (zie ook: revalidatie), leren omgaan met stress en leren omgaan met coronaire vaatdysfunctie. Ook hiervoor zijn goede tips en ervaringen te vinden binnen onze lotgenotengroep.
VrouwenHart-cardiologen
Tot een paar jaar geleden konden patiënten met onbegrepen klachten van pijn op de borst bijna alleen terecht bij de bekende vrouwenhartcardiologen: Angela Maas, Janneke Wittekoek, Jan Piek, Suzette Elias-Smale, Yolande Appelman. De wachtlijsten voor deze vrouwenhartcardiologen zijn vaak erg lang. Maar gelukkig zijn er steeds meer cardiologen die zich specialiseren in het vrouwenhart. Kijk daarvoor op onze website in de categorie VrouwenHart Cardiologen.
Leidraad voor cardiologen
In 2020 is de leidraad Pijn op de borst zonder obstructief coronairlijden gepubliceerd door de NVVC. Deze leidraad is ook te vinden op onze website.
Deze leidraad is bedoeld voor cardiologen. Aan een versie voor huisartsen wordt nog gewerkt. Maar zo lang die er nog niet is, kunt u de leidraad voor cardiologen ook altijd meenemen naar uwhuisarts. De leidraad staat in pdf-vorm (dus gemakkelijk printbaar) bij bovenstaand artikel.
Risicofactoren
‘Klassieke’ risicofactoren voor hart- en vaatziekten zoals roken, stress, overgewicht, en een verhoogde bloeddruk, spelen ook een rol bij coronaire vaatdysfunctie. Daarnaast is er ook een aantal ‘vrouwspecifieke’ risicofactoren, zoals migraine in de jeugd (vaak in relatie met de menstruatiecyclus), hoge bloeddruk en/of diabetes tijdens de zwangerschap, zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie/HELLP), (meerdere) miskramen, vroege overgang (< 45 jaar), schildklierproblemen, reumatische ziekten (fibromyalgie).
Revalidatie
Patiënten met coronaire vaatdysfunctie krijgen vaak hartrevalidatie aangeboden. Maar helaas zijn de reguliere hartrevalidatieprogramma’s vaak te zwaar voor deze patiënten. Daardoor stoppen patiënten er soms voortijdig mee, en dat is zonde, want juist lichaamsbeweging is belangrijk om de conditie te onderhouden. Gelukkig zijn er inmiddels enkele initiatieven gestart voor revalidatieprogramma’s voor vrouwen, of zelfs specifiek voor patiënten met coronaire vaatdysfunctie. Deze zijn op onze website te vinden.
In onze lotgenotengroepen horen we vaak dat een multidisciplinaire aanpak het beste werkt. Hierbij kun je denken aan een combinatie van fysiotherapie, psychologische begeleiding en ergotherapie. De patiënt wordt dan niet alleen begeleid in zijn of haar trainingsprogramma, maar ook in het omgaan met de ziekte, leren grenzen te stellen, aanpassing van de leefstijl etc.
Verhalen van anderen
Op onze website zijn veel verhalen te lezen van vrouwen (én mannen) met specifieke vrouwenhartproblemen, zoals coronaire vaatdysfunctie. De ervaringen van andere patiënten kunnen veel herkenning en nieuwe inzichten opleveren. Hou er daarbij rekening mee dat er verschillende termen in omloop zijn, en dat de termen onderhevig zijn aan voortschrijdend inzicht. Zoek daarom ook eens op verwante zoektermen, zoals vasculair lijden of CMD.
VrouwenHart-lotgenotengroep
Patiënten die de diagnose coronaire vaatdysfunctie van hun arts gekregen hebben, kunnen lid worden van de VrouwenHart-lotgenotengroep op facebook. Hier delen lotgenoten hun tips en ervaringen. Om lid te worden moet je enkele toegangsvragen beantwoorden.
Patiënten die nog geen duidelijke diagnose hebben, maar wél al bij een cardioloog onder behandeling zijn, kunnen lid worden van de algemene lotgenotengroep.
Tot slot
Coronaire vaatdysfunctie is op dit moment nog niet optimaal te behandelen. Maar met de juiste behandeling en informatie kunt u uw leven wel zo optimaal mogelijk inrichten. Als VrouwenHart zijn we altijd op zoek naar tips en adviezen waarmee we het leven van patiënten leefbaarder kunnen maken.
Heeft u tips, adviezen of nieuwe inzichten over coronaire vaatdysfunctie? Deel ze dan met vrouwenhartprofessionals@ziggo.nl
Tekst: Annemiek Hutten
[1] De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel. Eigenlijk is de term INOCA ook al enigszins achterhaald. Volgens prof. dr. Jan Piek (hoogleraar Klinische Cardiologie aan het Amsterdam UMC) is ANOCA een betere term dan INOCA. ANOCA staat voor: angina with no obstructive coronary artery. Deze term is correcter omdat zuurstoftekort (ischemie) vaak niet is aangetoond, en het gaat om de klachten van pijn op de borst (angina).
[2] Coronairen is de medische term voor kransslagvaten; de vaten die het hart van bloed voorzien.
[3] Vasculair betekent: betreft de vaten.
[4] CMD werd voorheen ook MCD genoemd; microvasculaire coronaire dysfunctie. In praktijk betekenen deze termen hetzelfde.
[5] Een invasief onderzoek is een medisch onderzoek waarbij men met medische instrumenten het lichaam binnendringt, zoals bijvoorbeeld een hartkatheterisatie.
[6] Op dit filmpje wordt uitgelegd wat er bij een CFT gedaan wordt: https://www.youtube.com/watch?v=MEedRurOcgY
Alle columns, interviews en andere redactionele artikelen op deze website zijn eigendom van VrouwenHart.nl. Deze mogen NIET worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van onze redactie.
