Els Olde Bijvank is als algemeen cardioloog werkzaam in het Haaglanden Medisch Centrum, een fusieziekenhuis van het Bronovo, Westeinde ziekenhuis in Den Haag en Antoniushove in Leidschendam. Ze is gespecialiseerd in de beeldvorming van het hart, mogelijke schade van het hart na behandelingen van kanker, hartrevalidatie en verschillen in hart- en vaatziekten tussen mannen en vrouwen. We spraken met haar in een Vrouwenhart Interview.
Waarom heeft u zich gespecialiseerd in het vrouwenhart?
Als vrouwelijke cardioloog werd ik ruim tien jaar geleden al regelmatig gevraagd een presentatie te houden over vrouwenhartproblemen. Dit sprak mij, en mijn publiek, zodanig aan, dat ik ben gestart met een poli voor vrouwenhartproblemen. Om kennis op te doen en te delen, werd ik lid van de werkgroep Gender van de Nederlandse Vereniging van Cardiologie (NVVC). Van deze werkgroep ben ik twee jaar voorzitter geweest. Met diverse nascholingen en de organisatie van de landelijke, jaarlijks terugkerende, Dress Red Day op 29 september, in nauwe samenwerking met de Hartstichting, hebben we vrouwenhartproblemen echt op de agenda gezet. Inmiddels is elke cardioloog wel bekend met de man/vrouw-verschillen.
Behandelt u specifieke vrouwenhartproblemen?
Zeker doe ik dat. Binnen onze vakgroep krijg ik vaker patiënten die pijn op de borst houden zonder dat er een vernauwing gevonden wordt. Dat komt meer bij vrouwen voor dan bij mannen, daarom noemt de ‘buitenwereld’ het vaak Vrouwenpoli. Die naam denkt de lading echter niet helemaal, omdat bijvoorbeeld CMD[1] ook bij mannen voorkomt. Tevens zijn er verschillende ziektebeelden, zoals SCAD[2] en takotsubo-cardiomyopathie[3] die vaker bij vrouwen voorkomen.
Ik heb mij in het verleden uitgebreid verdiept in vroege risicofactoren voor hartproblemen bij vrouwen, zoals de overgang, suikerziekte, pre-eclampsie of hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Inmiddels wordt steeds meer duidelijk over de relatie tussen vroege risicofactoren en hart- en vaatziekten op latere leeftijd.
Eerst over de behandeling van specifieke vrouwenhartproblemen. CMD bijvoorbeeld. Wat kunt u doen voor een vrouw die vermoedt dat ze CMD heeft?
CMD is een lastig specialisatiegebied. Dat kunnen we niet heel makkelijk vastleggen. Als cardioloog komen we meestal goed tot een diagnose en stellen we de behandeling met medicatie in. Maar bij een geselecteerde groep lukt het onvoldoende om de diagnose met zekerheid te stellen en van de klachten af te komen. We zijn bezig om deze groep vrouwen (en mannen), met verdenking van problemen met de kleine bloedvaatjes, met invasieve technieken te onderzoeken. Hierdoor kunnen we ze gerichter behandelen.
Dat klinkt veelbelovend. Gaat het dan om acetylcholinetesten?
We doen deze testen in onderzoekverband. Het nadeel is wel dat het om een invasief onderzoek gaat, wat ook risico’s kent.
Testen worden inderdaad met acetylcholine gedaan, maar ook met andere medicijnen zoals een injectie met adenosine. Daarmee wordt gekeken naar snelheid van de bloedstroom, weerstand en spasmegevoeligheid van de bloedvaatjes van het hart. Deze testen worden in beperkte centra in Nederland gedaan, en we willen deze ook in HMC gaan starten, in samenwerking met het RadboudUMC. Dat wil zeggen dat we op dezelfde manier testen doen, en dat we in dezelfde database werken, zodat we gegevens kunnen vergelijken en beter onderzoek kunnen doen.
Kunt u beschrijven wat er precies aan de hand is bij CMD?
Bij CMD kun je voor het gemak zeggen dat er twee problemen zijn. Ten eerste kan het zijn dat de bloedvaten niet goed verwijden, waardoor er te weinig bloed doorstroomt, een verminderde flow reserve. Ten tweede kunnen er ook vaatspasmen in de grote en kleine vaatjes optreden. Die spasmen kun je met acetylcholine opwekken.
Hoe kun je vrouwen met CMD beter behandelen?
Voor CMD hebben we medicatie. Die is in grote lijnen overeenkomstig met de medicatie die na een hartinfarct wordt gegeven, dit noemen we ook wel secundaire preventie. Er is ook veel winst te behalen met lifestyle-adviezen. De meeste adviezen zijn wel bekend: niet roken, matig zijn met alcohol, voldoende bewegen. Maar ik krijg ook altijd veel vragen over voeding. Dat is natuurlijk per patiënt verschillend, maar over het algemeen kun je zeggen: gevarieerd en met mate. Verder vind ik ontspanning belangrijk, dat mensen afleiding zoeken. Dat hoeft niet per se yoga te zijn, maar gewoon iets wat je leuk vindt.
Rust roest, en zitten is het nieuwe roken.
Hoe zit het met inspanning? Voor CMD-patiënten is dat vaak lastig.
Inspanning is belangrijk. Ik adviseer altijd om minstens vijf keer per week aan lichte inspanning te doen. En daarbij goed te luisteren naar je lichaam. Het is nog steeds beter om een stukje te fietsen, ook al is dat met elektrische ondersteuning, dan om niets te doen. Rust roest, en zitten is het nieuwe roken. Vaak voelen mensen zelf wel aan wat ze aankunnen en of ze te ver zijn gegaan.
Het is nog steeds beter om een stukje te fietsen, ook al is dat met elektrische ondersteuning, dan om niets te doen.
Zijn er weer andere adviezen voor andere vrouwenhartproblemen, zoals SCAD of hartfalen?
Ja, die hebben weer een verschillend onderliggend lijden. Daardoor heb je weer net een andere insteek. SCAD-patiënten zijn bijvoorbeeld vaak mensen met een laag cardiovasculair risicoprofiel. Maar over het algemeen kun je zeggen dat buiten aan het strand wandelen voor bijna iedereen goed is.
U bent ook gespecialiseerd in hartschade na behandelingen voor kanker. Zit hier ook een man/vrouw-verschil in?
Zeker. Maar dat komt met name doordat bijvoorbeeld borstkanker voor het grootste deel vrouwen betreft. Door de chemotherapie die vaak bij borstkanker wordt gegeven, kan er schade aan het hart ontstaan. Maar de behandelingen zijn nu wel beter dan vroeger. De vroegere bestraling veroorzaakte vaak schade aan de bloedvaten en hartkleppen. Nu is de bestraling veel gerichter, waardoor er minder schade en dus minder vrouwenhartproblemen ontstaan. Chemotherapie kan nog steeds wel schadelijk zijn, maar door gerichtere therapieën, lagere doseringen en goede monitoring kunnen we mensen meestal behandelen zonder dat we ernstige schade zien.
Hoe staan uw collega’s tegenover uw werk voor het vrouwenhart?
Mijn collega’s staan hier zeker positief tegenover. Ons gezamenlijk doel is kwalitatief hoogwaardige zorg te leveren, in de volle breedte. Door verschillende aandachtsgebieden binnen onze maatschap zorgen we dat we samen alle expertise in huis hebben.
Wat doet u om eventuele sceptische of onwetende collega’s te informeren en overtuigen?
De feiten zijn overtuigend genoeg, dus de meeste collega’s hoef ik niet te overtuigen over deze man/vrouw-verschillen. Wel blijven sommige onderwerpen punt van discussie, omdat er niet altijd een eenduidige verklaring is.
Met huisartsen uit de regio werken we samen om vrouwen na een doorgemaakte gecompliceerde zwangerschap te monitoren en zo nodig te behandelen.
Welke ontwikkelingen verwacht u op het gebied van het vrouwenhart?
Er is al veel bereikt. De sterfte aan hart- en vaatziekten is ten opzichte van 40 jaar geleden meer dan gehalveerd. Voor mannen is het sterftecijfer voor hart- en vaatziekten met 70% gedaald en voor vrouwen met 63%. Er zijn grote stappen gemaakt met coronaire bypass chirurgie, dotterprocedures en medicatie.
Maar hart- en vaatziekten blijven desondanks een belangrijke plaats innemen in ziektelast en sterfte. Zoeken naar verdere verbetering blijft dus van belang. Er wordt onder andere onderzoek gedaan naar betere behandelingen naar hartfalen met een behouden knijpkracht (diastolisch hartfalen), wat veel bij oudere vrouwen voorkomt. Ook proberen we dus een verklaring te vinden voor patiënten die een hartinfarct hebben zonder dat er vernauwingen worden gezien in de kransslagaderen. Ik verwacht meer duidelijkheid over oorzaak en behandeling hiervan. Dit maakt ook de behandeling ook gerichter.
Waar ligt uw eigen focus voor de komende twee jaar?
Ik verwacht veel van de invasieve technieken waar we binnenkort mee gaan beginnen. Hiermee hoop ik een geselecteerde groep vrouwen beter te kunnen behandelen en vrouwenhartproblemen verder op de kaart te zetten.
Daarnaast blijf ik werken aan betere preventie van hart- en vaatziekten. Door hartrevalidatie bij Capri Hartrevalidatie. Maar ook door vroege risicofactoren te monitoren en te voorkomen dat deze manifest worden. Met de huisartsen uit de regio werken we samen om vrouwen na een doorgemaakte gecompliceerde zwangerschap met hoge bloeddruk, zwangerschapsvergiftiging en/of zwangerschapssuiker, te monitoren en zo nodig te behandelen: voorkomen is beter dan genezen. (De projecten Haagse Vaten en Hart voor vrouwen in Den Haag; zie de links onderaan dit artikel). De focus op het Haagse vrouwenhart bevalt me wel, want ik heb hart voor Den Haag.
Voor meer informatie over Hart voor Vrouwen in Den Haag / Haagse Vaten:
Voor meer informatie over Els Olde Bijvank: https://www.nvvc.nl/Vereniging%20-%20bestuur/Portretten/els-olde-bijvank
[1] CMD staat voor coronaire microvasculaire dysfunctie. Het wordt ook wel afgekort tot MCD.
[2] SCAD staat voor Spontaneous Coronary Artery Dissection.
[3] Takotsubo-cardiomyopathie staat ook wel bekend als het gebroken hart-syndroom. Dit syndroom is genoemd naar een Japanse pot waar inktvissen mee gevangen werden. Het verwijst naar de vorm van de linker hartkamer bij takotsubo.
Tekst: Els Olde Bijvank / Annemiek Hutten
Foto: Flore Zoé
Alle interviews op deze website zijn eigendom van VrouwenHart.nl. Deze mogen NIET worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van onze redactie.
