VrouwenHart interview
Basalt is een revalidatiecentrum met 10 locaties in Zuid-Holland. De locatie Leiden gaat binnenkort starten met een programma voor hartrevalidatie voor vrouwen. Wat kunnen zij bieden aan vrouwelijke hartpatiënten? Een interview met de drie oprichters van dit revalidatieprogramma: cardioloog Iman Padmos, cardioloog Sander Rodrigo en GZ-psycholoog/cognitief gedragstherapeut Marieke Terwel.
Wat houdt hartrevalidatie bij Basalt in?
Bij de hartrevalidatie van Basalt revalideren mensen die recent een ingreep aan het hart en/of de bloedvaten hebben ondergaan of een chronische hartaandoening hebben. Wij behandelen uiteraard zowel mannen als vrouwen. Aan het begin van de revalidatie bepalen wij, samen met de revalidant, wat het gewenste behandeltraject is. Zo’n traject kan bestaan uit een combinatie van fysieke trainingen, informatiemodules, cursussen en zo nodig individuele behandeling door bijvoorbeeld de psycholoog, maatschappelijk werker, diëtist of arts.
“Met name de rol van angst en depressie bij vrouwen en het ziektebeeld microvasculair lijden zijn niet algemeen geaccepteerd, terwijl dit toch grote consequenties kan hebben voor het dagelijks leven.”
Waarom gaat u zich specifiek op vrouwen richten?
Met behulp van vragenlijsten en onderzoeken brengen wij structureel in kaart wat het effect is van de hartrevalidatie. Hieruit blijkt dat mensen na hartrevalidatie (gemiddeld genomen) zowel op fysiek vlak als op psychosociaal gebied beter af zijn. Opvallend is dat vrouwelijke hartrevalidanten bij de start van het revalidatietraject (gemiddeld) een lagere kwaliteit van leven hebben dan mannen. Daarnaast is de kans op angst en/of depressieve klachten groter bij vrouwen dan bij mannen.
Mede door deze kennis hebben wij goed in kaart kunnen brengen hoe we hartrevalidatie nog beter kunnen laten aansluiten op de wensen en behoeften van deze groep vrouwen. Aangezien Basalt het grootste revalidatiecentrum voor hartrevalidatie in Nederland is, voelen we het expliciet als onze taak om dit op te pakken. Een groep bestaande uit verschillende behandelaren is samengekomen om al deze kennis om te zetten naar de praktijk; een behandelprogramma specifiek gericht op vrouwen. Deze groep bestaat uit artsen, psychologen, maatschappelijk werkers, fysiotherapeuten en een diëtist. En natuurlijk betrekken we ook de vrouwen die bij ons revalideren erbij. Hun ervaringen en ideeën zijn belangrijk voor ons.
Wat kan Basalt aan vrouwelijke hartpatiënten bieden?
We willen informatie bieden over de specifieke problemen die vrouwen met hartziekten tegenkomen, aandacht besteden aan de preventie van hart- en vaatziekten bij vrouwen, de mogelijkheid bieden onderling ervaringen en adviezen uit te wisselen (lotgenotencontact) en de wijze van fysieke training op vrouwen afstemmen. Daarnaast komen bij vrouwen angst- en depressieve klachten vaker voor. Deze klachten kunnen de oorzaak en het gevolg zijn van de hartziekte. In het behandelprogramma voor vrouwen is uitdrukkelijk aandacht voor het leren omgaan met, en verminderen van, deze klachten. Voor vrouwen met microvasculair lijden die niet klachtenvrij raken na een cardiologische behandeling, is de aandacht binnen de hartrevalidatie gericht op de ondersteuning bij de verwerking en acceptatie van de klachten (coping).
Van CMD-patiënten in onze groepen horen wij vaak dat zij het revalidatieprogramma niet vol houden, omdat het te zwaar is. Houden jullie hier in de revalidatie rekening mee?
Wij doen bij aanvang van het revalidatietraject een zeer uitgebreide fietstest, waarbij zowel de inspanningscapaciteit alsook het zuurstofverbruik in kaart wordt gebracht. Met deze gegevens kunnen wij een nauwkeurige bepaling doen van de conditie van de patiënt. Op basis hiervan stellen we een trainingsschema vast. De zwaarte van het schema wordt dus op de patiënt afgestemd, waardoor het goed vol te houden is voor de patiënt.
Is de behandelend cardioloog ook betrokken bij de revalidatie?
De behandelend arts wordt geconsulteerd indien er bijzonderheden worden gevonden waarvoor nadere analyse of behandeling nodig is. Zo kan het zijn dat er een ritmestoornis vast wordt gesteld die niet eerder bekend was. Wij nemen dan contact op met de behandeld cardioloog voor verdere analyse en behandeling in het ziekenhuis. Daarnaast ontvangt de cardioloog aan het begin van het traject een brief met onze bevindingen en het revalidatieprogramma. Ook aan het einde van het traject wordt een brief verstuurd om de cardioloog op de hoogte te stellen van het verloop van het revalidatietraject.
Wordt er met de cardioloog samengewerkt bij het zoeken naar de juiste medicatie?
Tijdens het hartrevalidatietraject is er veel aandacht voor het gebruik van de medicatie, mogelijke bijwerkingen en het effect van medicatie op klachten. Indien wij wijziging in medicatie wenselijk achten, nemen wij contact op met de eigen cardioloog om wijzigingen in medicatie af te stemmen. Wij vinden het belangrijk dat de eigen cardioloog de regie houdt over het medicatiebeleid.
“In het behandelprogramma voor vrouwen is uitdrukkelijk aandacht voor het leren omgaan met, en verminderen van, angst en depressieve klachten.”
Vindt u dat u een speciale rol vervult in het uitdragen van de vrouwenhartproblematiek?
De aandacht voor vrouwen en hartziekten in ons revalidatiecentrum is niet nieuw. Al in 1995 was bekend dat vrouwen met hartziekten in veel gevallen slechter af waren dan mannen. Het gaat dan om de kans op ziekte en sterfte bijvoorbeeld na het dotteren, een openhartoperatie en bij hartfalen. Het onderkennen van hartklachten bij vrouwen vond vaak niet of later in de tijd plaats. Het viel ook toen al op dat relatief weinig vrouwen werden verwezen voor hartrevalidatie en dat zij eerder afhaakten. Dit gaf aanleiding tot het doen van wetenschappelijk onderzoek en heeft geresulteerd in het proefschrift getiteld ‘Psychosocial aspects of coronary heart disease in women’ (Brezinka, 1998). Het is de verdienste van de cardiologen Maas, Wittekoek en Appelman dat er meer aandacht is gekomen voor, en onderzoek is gedaan naar de specifieke problemen van vrouwen met hartziekten.
Al deze informatie en onze ervaringen in de praktijk maken duidelijk dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen als het gaat om hartziekten. Zo komen andere ziektebeelden bij vrouwen vaker voor, zoals het microvasculair lijden (ziekte van de kleine vaatjes). Vrouwen melden zich regelmatig met andere klachten, bijvoorbeeld pijn tussen de schouders, vermoeidheid en een opgejaagd gevoel. Voor vrouwen gelden ook andere risicofactoren, waaronder zwangerschapshypertensie, vroege overgang en sterker reageren op stress. Al deze factoren in combinatie met het veelal later onderkennen van de klachten zorgen ervoor dat vrouwen vaak minder behandeling krijgen. En dat terwijl hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer 1 zijn onder vrouwen. Voor ons zijn dit logischerwijs belangrijke redenen om de revalidatie voor vrouwen te optimaliseren, en samen met andere collega’s de rol van hartrevalidatie op de kaart te zetten voor hartziekten bij vrouwen.
Hoe wordt er door collega’s gereageerd op dit speciale behandelingstraject voor vrouwelijke hartpatiënten?
In het verleden werden met name mannen gediagnostiseerd met hart- en vaatziekten. De behandelingen van deze ziekten zijn dan ook grotendeels bij deze doelgroep onderzocht. Het eerste artikel over cardiologie in 1923 ging zelfs alleen maar over mannen! Rondom 1985 ontstond meer belangstelling voor vrouwen en hartziekten, en de specifieke problemen die daarbij opvielen. Dit leidde tot het studieboek ‘Women and coronary heart disease’ van Eaker en Packerd. In Nederland heeft met name professor Maas het onderwerp vrouwen met hartziekten op de kaart gezet. Ze heeft daarbij aanvankelijk veel scepsis ontmoet, en die scepsis neemt maar langzaam af.
Op dit moment is het, in elk geval in de regio Leiden en Den Haag, vrij algemeen geaccepteerd dat vrouwen met hartziekten anders benaderd dienen te worden dan mannen. Huisartsen zijn alerter op het andere klachtenpatroon waarmee vrouwen zich kunnen presenteren, ze verwijzen sneller door, en in de ons omringende ziekenhuizen (Alrijne ziekenhuis, LUMC) werken cardiologen die zich gespecialiseerd hebben in vrouwen en hartziekten.
Dat wil echter nog niet zeggen dat de aanvankelijke scepsis helemaal is verdwenen en dat nu alles goed gaat. Met name de rol van angst en depressie bij vrouwen en het ziektebeeld ‘microvasculair lijden’ zijn niet algemeen geaccepteerd, terwijl dit toch grote consequenties kan hebben voor het dagelijks leven (werk, relaties, vrije tijdsbesteding).
Wij willen de aandacht vestigen op deze zaken. Wij hopen dat de positieve resultaten van ons behandelprogramma (in ontwikkeling) de verwijzers zal overtuigen van de noodzaak om aan deze problemen aandacht te besteden.
Waar gaat u zich de komende tijd op richten?
In 2021 gaan wij aan de slag met het verder ontwikkelen en implementeren van het behandelprogramma voor hartrevalidatie voor vrouwen in Basalt. Gelijktijdig willen we vooral ook van de ervaringen van de vrouwelijke revalidanten leren en verwerken we hun input. Het behandelprogramma wordt natuurlijk geëvalueerd; wat werkt wel en wat kan beter. Waar nodig zullen we het bijstellen. Hierna zal het op meerdere locaties binnen Basalt worden geïntroduceerd. We hebben al contacten met de genoemde ziekenhuizen om het behandeltraject voor vrouwen met hart- en vaatziekten nog beter op elkaar af te stemmen. Het begin is er.
Kent u de website www.VrouwenHart.nl?
Wij waren op de hoogte van de website VrouwenHart.nl. Het is een prettige mix van persoonlijke verhalen, input van professionals en (wetenschappelijke) informatie. De site leest makkelijk en lijkt ons een uitstekend platform om informatie over vrouwen en hartziekten uit te dragen. Van vrouwelijke revalidanten horen wij vaak dat zij (h)erkenning ervaren door de boeken van de cardiologen Maas, Wittekoek en Appelman. We kunnen ons voorstellen dat ze hetzelfde voelen bij deze website. Tijdens individuele afspraken en bij onze cursussen verwijzen wij vaak naar jullie website www.vrouwenhart.nl
Voor meer informatie over Basalt: www.basaltrevalidatie.nl
Tekst: Iman Padmos / Sander Rodrigo / Marieke Terwel / Annemiek Hutten
Alle interviews op deze website zijn eigendom van VrouwenHart.nl. Deze mogen NIET worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van onze redactie.
