28 mrt 2019
Hartproblemen bij vrouwen kunnen lang onopgemerkt blijven omdat hun klachten anders zijn dan de ‘klassieke’ hartklachten van mannen.
Twee jaar geleden schreef cardioloog Janneke Wittekoek Het vrouwenhart waarin ze al wees op deze verschillen. Ook in haar nieuwe boek Het vrouwenhart werkboekstaan volop verhalen en informatie over vrouwen met hartklachten. Maar dit keer geeft Wittekoek vooral veel oefeningen en opdrachten om zelf het hart gezond te houden.
“Het lichaam is maakbaar, maar je moet wel echt aan het werk.”
‘Waarom komen toch al die vrouwen op onze Eerste Harthulp terwijl ze niks lijken te mankeren?’, dacht Janneke Wittekoek (50) tijdens haar opleiding tot cardioloog. Met haar achtergrond, ze had wetenschappelijk onderzoek gedaan naar aderverkalking, besloot ze de boeken in te duiken om uit te zoeken hoe het zat met die onbegrepen klachten. Ze las over de invloed van vrouwelijke hormonen op het dichtslibben van de vaten en hoe dit andere klachten gaf bij vrouwen. Zo raakte ze getriggerd om zich te verdiepen in het vrouwenhart. ‘Inmiddels ben ik 15 jaar verder en zie ik dat deze puzzel langzaam wordt opgelost. We weten nog veel niet, maar intussen ook veel wel. Ik ben best optimistisch.’
Is er sinds het verschijnen van Het vrouwenhart meer aandacht gekomen voor de problemen die vrouwen hebben met hun hart?
‘Het was volgens mij het eerste en enige boek over het vrouwenhart en daarmee echt een eyeopener voor het grote publiek. Met mijn adviezen ‘Als je klachten hebt, ga naar de dokter’ of ‘Zorg dat je de risicofactoren kent, ga ermee aan de slag’ heb ik vrouwen in beweging gebracht. Ik kreeg leuke reacties, vooral van vrouwen die al heel lang bezig waren met een zoektocht naar de oorzaak van hun klachten. In mijn boek kregen ze eindelijk erkenning, met ook een duidelijke uitleg erbij. Als cardioloog heb ik lezingen gegeven aan praktijkondersteuners en doktersassistenten, die mijn boek kochten en het weer uitleenden aan anderen. Ik merk dat ik het drukker heb gekregen in mijn praktijk.’
“Ik denk dat we onze hartgezondheid heel goed kunnen verbeteren met de juiste leefstijlaanpassingen.”
Waarom wilde je ook een werkboek maken over het vrouwenhart?
‘In het laatste hoofdstuk van mijn boek Vrouwenhart gaf ik tips en tricks aan vrouwen zodat ze zelf aan de slag konden gaan met hun hartgezondheid. Vooral dat onderdeel bleken vrouwen fijn te vinden. Ze willen graag de regie in eigen handen houden, dus als ze via beweging of juiste voeding geen of minder medicijnen hoeven te nemen, zijn ze gemotiveerd om onze adviezen op te volgen. Zo kreeg ik het idee om dit praktisch werkboek te schrijven. Bovendien ben ik een enorme voorstander van preventie. Ik denk dat we onze hartgezondheid heel goed in kaart kunnen brengen en verbeteren met de juiste leefstijlaanpassingen.’
Waarom is het zo lang onopgemerkt gebleven dat er verschillen waren in hartklachten bij vrouwen en bij mannen?
‘Klachtenpatronen bij vrouwen zijn anders dan zoals wij ze in de boeken hebben geleerd. Dat komt deels omdat die klachten zijn beschreven aan de hand van onderzoeken bij grote groepen mannen. Klachten van vrouwen zitten dus niet bij de standaard-protocollen en dan worden ze niet goed door de professional herkend. Bovendien herkennen vrouwen ze zelf ook niet omdat ze afwijken van de klassieke hartklachten. Dat is ook wel het pleidooi in mijn boeken: zoveel kennis in de cardiologie is gebaseerd op grote groepen mannen. Eigenlijk zou veel onderzoek moeten worden overgedaan bij vrouwen.’
Wat zijn de verschillen?
‘Bij een infarct hebben mannen bij inspanning een sterk drukkend gevoel op de borst dat uitstraalt naar de linkerarm en linker kaak. Vrouwen hebben juist in rust klachten. Ze hebben pijn tussen de schouderbladen en het gevoel dat ze niet goed kunnen doorzuchten. Alsof hun bh te strak zit. Ze hebben ook last van extreme vermoeidheid, kortademigheid en angstgevoelens. Als artsen niet die klassieke mannenklachten horen, hebben ze de neiging te denken dat het dan niks met het hart te maken heeft.’
In je werkboek staan verhalen van vrouwen die bij jou terechtkwamen nadat ze door een andere arts waren weggestuurd met de opmerking dat hun hartkwaal niet zo erg zou zijn. Na onderzoek bleek dat ze wel degelijk iets ernstigs onder de leden hadden. Waarom gebeurt dat?
‘Ik heb nog steeds meerdere malen per week vrouwen in de spreekkamer die niet serieus zijn genomen. Dat artsen die klachten niet herkennen is al erg, maar dat ze het afdoen als ‘ach, dat is niks’ of ‘je bent gewoon te druk geweest’ vind ik gewoon een belediging voor die vrouwen. Je kan wel heel hard zuchten als iemand voor de vijfde keer langskomt op de eerste hulp terwijl je niets ziet, maar je kan ook juist extra je best doen om uit te zoeken wat er dan wel aan de hand is. Stel dat het in het uiterste geval iets psychisch is, dan nog moet je zorgen dat ze de juiste hulp krijgt. Als ik heb uitgesloten dat het iets met het hart is, kijk ik hoe we de kwaliteit van leven kunnen verbeteren. Misschien kunnen we niet dotteren of een pacemaker plaatsen, maar met gezondere levensstijl of eventueel medicatie wel de levenskwaliteit verhogen.’
Op welke manier zouden artsen en huisartsen dit soort fouten kunnen voorkomen?
‘Een collega vroeg me laatst wat hij in mijn ogen dan verkeerd deed. Ik antwoordde dat hij vrouwen die na onderzoek brandschone kransslagers blijken te hebben, ten onrechte naar huis stuurt met de boodschap dat er niks aan de hand is. We zien nu door nieuwe diagnostische testen dat deze vrouwen last kunnen hebben van spasmen van de vaten rond het hart of van de kleinere bloedvaten. Dat kan goed worden behandeld met medicatie of een andere leefstijl.’
In je werkboek pleit je herhaaldelijk voor een gezonde leefstijl omdat die een groot deel van de hartklachten kan voorkomen: dus niet roken, weinig drinken, veel bewegen en gezond eten. Weten mensen dit niet allang?
‘Nee, ik denk niet dat vrouwen weten dat te dik zijn, slecht slapen en een hoog cholesterolgehalte zich vertalen in klachten. Ze weten natuurlijk op zich wel dat ze gezond moeten leven. Roken, slecht gebit en een dikke buik, daar wordt hard aan gewerkt. Maar of ze een hoge bloeddruk en hoog cholesterolgehalte hebben en dat ze die kunnen verbeteren door gezonder te leven, weten ze vaak niet. Vroeger kreeg je daar een pil voor en dat was het. Bovendien is het een lastig verhaal. Ja, meer bewegen en minder eten, maar zeg maar eens hoe…’
“Als het zo eenvoudig was, zou nu niet de helft van de Nederlanders te dik zijn en kampen met allerlei chronische ziektes vanwege een slechte leefstijl.”
Hoe krijg jij die vrouwen zo ver om daadwerkelijk hun levensstijl aan te passen?
‘Je kunt als arts vanachter je computerscherm, terwijl je nog even doortikt, even terloops opmerken dat iemand wat gewicht moet verliezen. Maar je kunt ook een vrouw recht in de ogen kijken en zeggen dat als ze nu niet iets doet aan haar gewicht en cholesterol, ze afstevent op haar eerste hartinfarct. Ja, dan krijg ik haar wel in beweging. Het lichaam is maakbaar, maar dat is wel echt hard werk.’
Je kunt ook gezond leven maar toch hartproblemen hebben zonder dat je het weet. Pleit jij ervoor dat vrouwen hun cholesterolgehalte en bloeddruk geregeld laten checken om uit te zoeken of ze meer kans hebben op hartklachten?
‘Natuurlijk, je moet altijd meten, dat adviseer ik iedereen! Ik denk dat het moet worden gekoppeld aan tandartsbezoek. Je gaat twee keer per jaar naar de tandarts om een gaatje in je gebit te voorkomen. Aan hart- en vaatziektes gaan we massaal dood. Dus om een keer per jaar te checken wat je cholesterol, je gewicht en je bloeddruk is, vind ik geen overbodige luxe. Dat is het hele verhaal van dichtgeslibde vaten. Dit proces gaat 25 jaar lang onopgemerkt tot je – als je geluk hebt – klachten krijgt. Heb je pech, dan is het meteen een fataal hartinfarct. Mensen zeggen wel eens tegen me dat ze heel gezond leven. Dat is niet altijd genoeg. Een hoog cholesterol kan ook erfelijk zijn. En vrouwen die tijdens hun zwangerschap een hoge bloeddruk hebben gehad, lopen later in hun leven ook een risico. Dan moet je die bloeddruk extra in de gaten houden.’
Speelt mentaal welzijn een rol bij hartziektes?
‘Emotionele stress is een van de belangrijkste oorzaken van hartproblemen bij vrouwen, ook voor de spasmen bij bloedvaten. Dus een volmondig ja! Stress komt tegenwoordig veel meer voor door alle prikkels, onze 24-uurs economie en weinig vrije tijd. Het is geen wonder dat yoga en midfulness hoogtij vieren. Stress verslechtert je vaatfunctie want de vaten zijn te lang dichtgeknepen geweest, en dat verhoogt de kans op een acuut infarct. Het komt vooral voor bij vrouwen.
Mijn volgende boek gaat ook over de hoofd- hartconnecties. Met psychiater Esther Fennema gaan we schrijven over mentale weerbaarheid voor je hart. Het feit dat ik er een boek over kan schrijven, betekent al dat er genoeg wetenschappelijke literatuur is om die kennis ook te verspreiden aan een groter publiek.’
Bestellen
Je kan het boek hier bestellen
- Het vrouwenhart – werkboek€20,00
Geef een reactie