PROCES VAN ADERVERKALKING VERLOOPT ANDERS BIJ VROUWEN

Prof. dr. Jan Piek in gesprek met dr. Janneke Wittekoek
Hoogleraar professor dr. Jan Piek is één van de experts in
Nederland die alles weet van het (vrouwen) hart en de feiten
van fabels over aderverkalking weet te onderscheiden.
Goed om alles op een rijtje te krijgen.

Lange tijd werd gedacht dat aderverkalking een welvaartsziekte is. Sinds de komst van de CT scanner 10 jaar geleden konden we het echt goed onderzoeken en ontdekten we dat het al eeuwen voorkomt. In de oude beschavingen werden mensen niet ouder dan gemiddeld 40 jaar. Men dacht altijd dat mensen destijds vooral overleden door infectieziekten, omdat de hygiënische omstandigheden niet goed waren. Dit was echter niet met zekerheid te zeggen, en daarom heeft een aantal jaren geleden een groep onderzoekers besloten om aderverkalking in het verleden nader in kaart te brengen. Aangezien mummies goed geconserveerd zijn, konden 52 mummies met behulp van een CT-scan worden onderzocht om de bloedvaten van het hart in beeld te brengen. Tot verbazing van de onderzoekers, bleek dat er bij ruim 40% van deze mummies, ondanks hun relatief jonge leeftijd en andere leefomstandigheden dan in de huidige tijd, al sprake was van aderverkalking.Hoe de aderverkalking in de oude beschaving is ontstaan, weten de onderzoekers niet precies. Er waren destijds mogelijk andere risicofactoren voor aderverkalking dan die nu bekend zijn. Men denkt dat infecties, met name parasitaire infecties die in die tijd veel voor kwamen, een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontstaan van aderverkalking. Aderverkalking is een ontsteking. Men gaat er in de theorie vanuit dat infecties van het lichaam wellicht deze reactie hebben opgewekt.

Sinds wanneer weten we dat we iets kunnen doen aan hart en vaat ziekten ?

Mensen gingen vroeger dood aan infectieziekten en epidemieën vanwege de slechte hygiënische omstandigheden. Na de industriële revolutie eind 19e eeuw, nam de levensverwachting van mensen toe. De voeding en de levensomstandigheden werden beter, we kregen meer inzicht in hoe we ziekten konden voorkomen of behandelen. Een belangrijk moment in de geschiedenis van aderverkalking, net na de Tweede Wereldoorlog,was het begin van de Framingham Heart Study. In 1948 werd er in het plaatsje Framingham (vlakbij Boston) een grootschalig onderzoek gestart naar de oorzaak van aderverkalking. Hiervoor zijn meerdere generaties families gevolgd, en het onderzoek loopt nog tot op de dag van vandaag. Er was toen al bekend dat men aan aderverkalking kon overlijden, maar de precieze oorzaak was onduidelijk. De bevolking van Framingham werd ieder jaar onderzocht waarbij gewicht, lengte, bloeddruk en laboratoriumonderzoek werd verricht. De eerste resultaten werden eind 1960 bekend. Door dit onderzoek komt naar voren dat aderverkalking, naast genetische of familiaire aanleg, wordt bepaald door: roken, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, suikerziekte en overgewicht.

Kunnen we zelf iets doen aan aderverkalking ?

Een aantal factoren kun je niet beïnvloeden, zoals geslacht of genetische aanleg. Gelukkig zijn er ook een aantal factoren waar je zelf wel invloed op hebt en waarmee je de kans op aderverkalking zeker kan verminderen. Waar moet je dan op letten? Voeding, voldoende beweging, niet teveel alcohol en roken. Hoog cholesterol en hoge bloeddruk kun je met medicijnen goed behandelen. Door te letten op voeding en voldoende beweging, kun je ouderdomssuiker voorkomen. Daarnaast is het van groot belang om te stoppen met roken. Ook al rook je al langer, het heeft zeker zin om te stoppen: als je ongeveer 5 jaar bent gestopt met roken, is het risico op aderverkalking alweer ongeveer gelijk aan iemand die niet rookt.

De vooruitzichten van patiënten met aderverkalking zijn, mits de risicofactoren goed worden behandeld, hetzelfde als mensen zonder aderverkalking. Hierbij geldt wel dat de pompfunctie van de hartspier nog goed moet functioneren. Zodra de pompfunctie achteruit gaat door aderverkalking, te hoge bloeddruk of een doorgemaakt hartinfarct, nemen de vooruitzichten van patiënten met aderverkalking af. Als je niets aan aderverkalking doet, heb je een grotere kans op een hartinfarct. Gelukkig zijn er tegenwoordig genoeg mogelijkheden om aderverkalking te behandelen en dan kun je net zo oud worden als iemand die dit niet heeft. Voor de behandeling van de klachten van aderverkalking zoals pijn op de borst, wordt in eerste instantie gestart met medicatie, maar als
dit niet helpt, wordt een agressievere behandeling ingezet, zoals dotteren of opereren. Het voornaamste is om de onderliggende oorzaak (de aderverkalking) te bestrijden, door onder
meer het veranderen van leefstijl. Belangrijke risicofactoren zoals roken, voeding en inactiviteit kunnen hiermee worden aangepakt.

Heeft een dieet eigenlijk invloed op aderverkalking ?

Je hoeft niet op dieet, maar het is wel belangrijk om de juiste balans te vinden. Voeding heeft namelijk wel invloed op aderverkalking. In Zuid-Europese landen zoals Spanje en Portugal, eet de bevolking veel plantaardige (onverzadigde) vetten, verse vis en groenten en fruit. In deze landen komt minder aderverkalking voor dan bijvoorbeeld in de Noord-Europese landen. Deze verschillen binnen Europa zijn een argument dat voeding een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van aderverkalking. Een mediterraan dieet lijkt het beste om aderverkalking te voorkomen.

Hebben vrouwen meer of minder kans op aderverkalking?

Het proces van de ontwikkeling van aderverkalking verloopt anders bij vrouwen, er zit een ander ziektemechanisme achter. Als mannen aanleg hebben dan kan het proces van aderverkalking al beginnen rond hun 20e levensjaar, en dat gaat dan door tot aan hun 65e levensjaar. Bij vrouwen loopt het anders: zij zijn relatief goed beschermd tot aan de menopauze. Als vrouwen in de overgang komen, treedt er een versneld proces op van aderverkalking waardoor vrouwen op de leeftijd van 70 tot 75 levensjaar de mannen hebben ingehaald.

Zijn de klachten van mannen en vrouwen verschillend bij hart- en vaatziekten?

De klachten uiten zich anders. Bij vrouwen komen de klassieke klachten van een beklemmend gevoel op de borst met uitstraling naar de linkerarm, minder vaak voor en hebben zij vaker last van pijn in de rug, nek of schouders. Daarbij zijn vrouwen meer kortademig dan mannen. Een ander belangrijk verschil is dat de klachten bij vrouwen vaker in rust optreden, terwijl bij mannen deze klachten juist inspanningsgebonden zijn, en niet optreden in rust.

Hoe kan een vrouw de klachten herkennen.

De klachten komen in rust vooral in de beginfase van aderverkalking voor, omdat de vaten die niet ernstig vernauwd zijn, gevoelig zijn voor het optreden van vaatkramp. Tijdens ontspanning krijgen vrouwen dan ineens een drukkend gevoel op de borst. Een ander
probleem van vrouwen is dat zij niet meteen denken dat de klachten van het hart komen, maar ze wijten het vaker aan stressvolle omstandigheden binnen de familie of op het werk. Hierdoor kan het voorkomen dat vrouwen te laat hulp inroepen. Anderzijds kan het ook zijn dat artsen de klachten van vrouwen niet goed herkennen. Ze kunnen zich niet voorstellen dat een vrouw bijvoorbeeld op haar 35e jaar al iets aan haar hart heeft, en (h)erkennen een hartinfarct bij vrouwen daarom niet altijd. Vaatkrampen zijn bijvoorbeeld niet met een standaard onderzoek aan te tonen, wat de diagnostiek van aderverkalking bij vrouwen soms bemoeilijkt. Dit maakt het voor vrouwen nog vervelender, omdat het cardiologisch onderzoek
niets oplevert. Zij worden vervolgens onterecht naar andere specialisten verwezen, terwijl de klachten wel degelijk van het hart komen.

Artikel staat in HeartLife magazine van Dr Janneke Wittekoek