Interventiecardioloog Patty Winkler sprak over het ‘vrouwenhart’ tijdens een Hart- & Vaatcafé van Zuyderland Medisch Centrum op 27 november 2023 in Geleen. Deze avond legt zij de aanwezige hartpatiënten en geïnteresseerden uit wat het ‘vrouwenhart’ is, gaat in op de risicofactoren en mogelijke behandelingen en geeft leefstijladviezen.
Confronterend zijn de getoonde cijfers waaruit blijkt dat hart- & vaatziekten bij vrouwen doodsoorzaak nummer 1 zijn. Wat maakt het zo lastig hartproblemen bij vrouwen te herkennen en te behandelen?
Volgens Winkler komt dit allereerst doordat vrouwen vaak zelf hun klachten bagatelliseren en pas laat naar de huisarts stappen. Neem jezelf serieus, adviseert ze, luister goed naar je lichaam. Ga met een klacht die aanhoudt naar de huisarts en omschrijf goed wat je voelt.
Verder zijn hartklachten bij vrouwen atypisch in vergelijking tot de meeste hartklachten bij mannen. Maar deze symptomen zijn wel typisch voor vrouwen, zoals pijn tussen de schouderbladen, in de schouders, armen en kaak. Hartinfarcten bij vrouwen geven vaak geen pijn op de borst, zoals klassiek is voor mannen.
Ook spelen bij vrouwen de hormonen een grote rol, vooral oestrogeen. Met het stijgen van de leeftijd en dus afname van oestrogeen, neemt het aantal chronische ziekten bij vrouwen toe.
‘Vouwenhart’ is een vaatprobleem
Als het gaat over ‘vrouwenhart’, wat wordt er dan precies bedoeld? Winkler legt uit dat de term ‘vrouwenhart’ wordt gebruikt bij aandoeningen aan de bloedvaten van het hart, zowel de grote als de kleine vaten. Vrouwen hebben smallere bloedvaten dan mannen, hierdoor is de bloeddoorstroming anders. Krijgen mannen hartproblemen, dan gaat het vaak om één vernauwing in een van de grote vaten. Dit is meestal gemakkelijk op te sporen waarna plaatsing van een stent het probleem vaak oplost. In vrouwenvaten is meer afzetting op de wand door het hele bloedvat te zien. In ongeveer 15% gaat het dan over de macrocirculatie, de grote vaten. In 85% gaat het om de microcirculatie, dus in de kleine vaatjes. Die afwijkingen zijn niet te zien bij de normale onderzoeken, zoals een inspanningstest of CT-scan.
Constateren van verkramping
Met een CT-scan zijn wel vernauwingen op te sporen, maar als het om verkrampingen en aderverkalking gaat, is dit alleen te constateren met een katheterisatie. Hierbij worden metingen gedaan van de doorbloeding. Via een draadje met sensor en het inspuiten van een zoutoplossing wordt de bloeddoorstroming gemeten. Met deze waardes wordt de microvasculaire dysfunctie gemeten ofwel de weerstand in de kleinste kransslagaders. Minder doorstroming betekent een hogere weerstand, dit is vaak het gevolg van stijvere vaten, onder andere door aderverkalking.
Daarnaast is er een spasmetest waarbij acethylchloline spasmes opwekt waarna wordt bekeken hoe de vaten reageren en welke vaten hierop reageren.
Is er sprake van een hogere weerstand, dan kunnen de aderen niet goed ontspannen.
60-70% van de mensen met hartkramp (angina pectoris) heeft geen vernauwing in de kransslagaders.
Wanneer het over het ‘vrouwenhart’ gaat, komen ook de termen inoca en anoca voorbij. Dit is een aanduiding voor ‘pijn op de borst zonder vernauwing van de kransslagaders’. De pijn komt dan door verkramping of spasmen.
Leven met hartvaatkramp
Na de onderzoeken begint de zoektocht naar het leven met deze aandoening. Winkler benadrukt dat spasmen niet levensbedreigend zijn. In uitzonderlijke gevallen kan er wel hartschade ontstaan. Wanneer de klachten niet verdwijnen, ook niet na rust, nitrospray of pilletje onder de tong en eventueel extra medicatie, is via bloedonderzoek het troponinegehalte te meten. Dit enzym is in het bloed te zien bij hartschade.
Leven met hartvaatkramp betekent: goed naar je lichaam luisteren en je activiteiten doseren. Stress – en dus een te hoog cortisolgehalte – geeft meer klachten en kost energie. Heb je veel activiteiten, dan neemt dat veel energie. Dit kunnen ook leuke afspraken zijn! Soms merk je pas een dag later dat je te veel hebt gedaan. Probeer daarom rustmomenten in te lassen.
Constatering van vaatkramp heeft ook een psychische impact: je moet leren leven met een chronische aandoeningen die beperkingen met zich meebrengt. Als de stress hierover groot is, kan het helpen gesprekken te voeren met een praktijkondersteuner of psycholoog. In een hartrevalidatietraject is hier ook aandacht voor, naast het opbouwen van conditie en weer vertrouwen krijgen in het lichaam. Leefstijl is uitermate belangrijk: voldoende drinken, gezond eten, minder zout, veel bewegen en vooral niet roken, is het advies.
Medicatie
De cardioloog helpt bij het instellen van medicatie die het hart ondersteunt. Zo zijn er medicijnen die helpen tegen verkrampingen en bij een hoge weerstand van de vaten. Dit zijn altijd bloeddruk verlagende medicijnen. Winkler geeft aan dat de bloeddruk liefst zo laag mogelijk moet zijn, tot het niveau dat je net niet duizelig wordt. Medicijnen zijn bijvoorbeeld nitraten zoals ikorel (nicorandil) en nitropleisters, die de vaten helpen ontspannen. Ook calciumantagonisten hebben deze werking. Verder worden er bètablokkers ingezet (de medicijnnamen die eindigen op -lol) en cholesterolverlagers, ook preventief.
Omdat de meeste medicijnen getest zijn op mannen, is het belangrijk met een heel lage dosering te beginnen en dit zo nodig langzaam op te bouwen naar het gewenste niveau. Meestal zijn geen bloedverdunners nodig bij verkrampingen, behalve wanneer deze zowel in de grote als de kleine vaten voorkomen of wanneer er bijkomende aandoeningen zijn, zoals hartritmestoornissen of doorgemaakte tia’s.
Als noodmedicatie wordt vaak nitrospray of een tabletje onder de tong ingezet. Belangrijk is om niet te lang te wachten met dit te gebruiken, anders duurt het langer voor de klachten afzakken. Eventueel kan er ook paracetamol bijgeslikt worden. Moet je heel vaak sprayen of een tabletje gebruiken dan wordt het tijd om de basis medicatie op te hogen, uiteraard in overleg met je cardioloog.
Klachten herkennen
Niemand wil onnodig naar het ziekenhuis, maar wat is nu het moment om toch de spoeddienst te bellen? Winkler geeft aan: bij verkramping van de kleine vaten moet je erop letten of het anders voelt dan anders, is het voor jou abnormaal? Gaat het niet weg als je rustig hebt gelegen en na een aantal keren sprayen, dan toch 112 bellen. Bij verkramping van de grote vaten eerst sprayen, dit eventueel herhalen, maar als het niet wegtrekt toch 112 bellen.
Een tip van Winkler: zeg dat je pijn op de borst hebt en niet dat je pijn tussen je schouderbladen hebt, want dit is in feite jouw pijn op de borst. In het ziekenhuis wordt dan gekeken naar troponine in het bloed. Dat wordt overigens maar bij een kleine groep gevonden. Meestal zullen er bij verkramping geen hartcellen afsterven maar het hart geeft wel een waarschuwing.
Zijn je krampaanvallen terugkerend en is er een verandering ten opzichte van eerdere klachten? Bel dan eerst met je huisarts of behandelend cardioloog.
Hart- en vaatziekten voorkomen
Bij het voorkomen van hart- en vaatziekten ziet Winkler leefstijlaanpassing en primaire preventie als hoognodig. Ze geeft aan dat het belangrijk is voor iedereen vanaf 40 jaar om 1x per jaar een algemene check te laten doen inclusief bloedonderzoek. Een soort vasculair bevolkingsonderzoek want meten is weten! Hoge bloeddruk bijvoorbeeld is een stille killer.
Andere risicofactoren zijn inflammatoire ziekten en depressies/stress.
Inmiddels is bekend dat vrouwen met complicaties tijdens de zwangerschap (hoge bloeddruk, vroeggeboorte door placentaproblemen, HELLP-syndroom, diabetes) of migraine later een grotere kans op ‘vrouwenhart’ problemen hebben. Voor hen is het zeker belangrijk regelmatig te meten.
Tot slot geeft Winkler nog een top 4 voor het voorkomen van hart- en vaatproblemen(en ook andere ziekten):
1 Niet roken (stoppen heeft altijd zin!)
2 Alert zijn op hoge bloeddruk (en deze zo nodig behandelen)
3 Voorkomen of oplossen van stress
4 Tegengaan of bestrijden van hoog cholesterolgehalte (hier speelt vaak genetische aanleg mee).
Patty Winkler volgde haar artsenopleidingen in MUMC+ Maastricht en ZuyderlandMC. Ze heeft zich gespecialiseerd in (complexe) dotterbehandelingen, ziektes van de kleine kransslagaders (microvasculair lijden) en verkrampingen van de kransslagaders (spasmen). Ze werkte samen met professor Angela Maas aan projecten in de vrouwencardiologie. Patty Winkler werkt als interventiecardioloog in Zuyderland MC in Heerlen.
Tekst: Ilse van Ogtrop en Patty Winkler
Er is met hart en ziel aan dit artikel gewerkt. Het eigendom ligt dan ook bij Stichting VrouwenHart. We stellen het zeer op zeer prijs als u ons helpt om deze informatie te verspreiden. Doe dat dan alstublieft via de knoppen onder dit artikel. Dan blijft onze naam erbij staan en kunnen geïnteresseerden de rest van onze informatie ook vinden.
Mocht u dit artikel op een andere manier willen verspreiden: dat kan ook, maar wel in overleg. Neem dan even contact op met redactie@vrouwenhart.nl Elke andere wijze van kopiëren of verspreiden is niet toegestaan.
Geef een reactie